हामीले गहिरिएर फोक्सोको क्यान्सरलाई बुझ्ने हो भने यो आफैँमा  जटिल क्यान्सर हो।  यसको पहिचान, उपचार, जटिलता आफैँमा समस्त अवुर्द्ध रोगको निदानमा सलग्नंहरुको लागि एउटा चुनौती हो। स्वास्थ्यको नियमित परीक्षण, वायु प्रदुषणको रोकथाम, धुम्रपान विरुद्द अभियान अनि व्यक्तिगत तहमा आफैँमा धुम्रपान प्रतिको आचरण परिवर्तन हामीले बच्नका निम्ती गर्न सक्ने उपायहरु हुन।  मैले क्यान्सर विभागमा काम सुरु गरेको  केही हप्तामा सबै भन्दा बढी देखेको क्यान्सर पनि फोक्सो कै क्यान्सर हो। रोग जति नै जटिल भए पनि  हरेक दिन आफ्ना बिरामीहरुमा देख्ने अदम्य  साहसले मलाई जीवनप्रति कृतज्ञ बनाउछँ अनि हरेक दिन खुलेर जिउनुको औचित्य सिकाँउछ। मृत्यु नै ससारंको एक मात्र शावस्त सत्य हो भन्ने थाहा हुँदा हुँदै पनि  जिन्दगीलाई  आफ्नो तरिकाले जिउन  अलिकती ढिला भएछ भन्ने कुरा बुझ्न हामिलाई किन क्यान्सर जस्तै रोग सामुन्ने परे पछी  मात्र याद आउने होला ?

आफ्नो ड्युटीको हरेक दिन एक चिकित्सक भन्दा बाहिरी पाटोमा बसेर म आफ्ना बिरामीहरुलाई हेर्नेगर्छु। एक जीवनसँग जोडिएको  अनेकौँ जीवनको सघर्षंले मलाई धेरै पल्ट भावुक बनाउछँ तर यति हुँदा हुँदैँ पनि क्यान्सरको  विकरालताको वैज्ञानिकतासँग म अभिन्न रहन सक्दिन। निकट भविष्यमै  क्यान्सर अझै फैलिएको र मौलाइएको देख्न पाइने छ। त्यसका लागि हामी तयार रहनुपर्छ।

(ओली हाल बिराट मेडिकल कलेज टिचिङ हस्पिटलमा डिपार्ट्मेन्ट अफ  अंकोलोजीमा मेडिकल अधिकृत छन्। )