पहिलो डेउडा गायक : सुदूरपश्चिमका अपवाद

हेमन्त विवश -डोटी

नाकमा लाउने नथिया कान्छी मेरी बैनीलाई 
नैनीसुतको नैनी फेटा जुवाई राजालाई 

डोटी शैलेश्वरी मन्दिरको आँगनदेखि करिव सय मिटरको दूरीमा रहेको घरबाट हरेक बिहान झिसमिसेमै हातमा झाडो बोकेर निस्किन्छन् ८४ वर्षीय धनबहादुर मल्ल। जो अरु उठीसक्दासम्म मन्दिर परिसरमा गरिसक्छन् सरसफाई। उनी न मन्दिरका कर्मचारी हुन् न त हुन् देउताका कारिन्दा नै।

आध्यात्मिक सोच भएका मल्ल गीतसंगीतदेखि शिक्षा, पत्रकारीता र समाज सेवाका क्षेत्रमा चर्चित नाम हो। कुनै समयमा रेडियोबाट निकै बज्थे उनले गाएका गीत पनि। शिरानीमा राखिएको  गीतको बोल उनैको स्वरमा रेकर्ड गरिएको गीतबाट लिइएको हो। जुन गीत अहिले पनि सुरक्षित नै छ रेडियो नेपालमा। ती दिन सम्झिदै भन्छन् उनी – पुरस्कार पाएको रेडियो थियो  । प्रायजसो जहाँ जादा नि साथमै लग्थेँ। एक दिन सेतीमा साथीहरुसँग माछा मार्ने क्रममा किनारमा बसेर रेडियो सुनिरहेको थिएँ। आफ्नै गीत बज्यो। निकै नै खुसी तुल्यायो त्यो पलले। मल्लले गाएको उक्त गीत पछि कतिले गाएर आफ्नो बनाए उनलाई थाहा छैन। त्यस्तै उनले २०१७ सालमा गाएको गीत होः

माल बसे घाम लागन्छ बाइजाउ गैरी डोटी 
साइकी सम्झी घाटी नै जाना घ्यू लाएकारोटी

लेखनदास बनेर जीवन चलाइरहेका बुवा मानबहादुर मल्ल मुगुको गमगढीबाट सेती नदीको किनारमा अवस्थित डोटीको नारी दाङ भन्ने ठाउँमा आइपुगे। गोर्खाली फौंजले डोटी राज्यमाथि आक्रमण गर्दाको लडाइ भएको ठाउँ थियो त्यो। जहाँ कैयौंले ज्यान गुमाएका थिए। त्यही ठाउँमा घर बनाएर बस्न थाले धनबहादुरका बुवा मानबहादुर। पछि सिलगढी बजारमै बनाए सानो घर। नेपालका प्रशासकीय चार गौंडा मध्येको एक थियो डोटी गौंडा पनि। जहाँ कालीजंग गुल्म थियो। गुल्ममा पाँच सय जनाको पल्टन थियो। सबैको कालो रंगको पोशाक थियो। तिनले कर्मचारीको जस्तो पनि काम गर्थे। शैलेश्वरीको आँगनबाट चारैतिर नजर डुलाउँदै उनी सम्झिन्छन् विगतका ती दिनहरु। 

ढुङ्गा माटो खेल्द,ै माटोको मुर्ति बनाउँदै बाल्यकाल बिताएका धनबहादुर आफ्नो प्रेरणाको श्रोतको रुपमा श्री १००८ शचिदान्द स्वामी ( खप्तड बाबा) लाई ठान्छन्। विगतका ती दिनहरु सम्ँिझदै सुनाउछन् उनी – स्वामीजी बर्षको एक पल्ट शैलेश्वरी मन्दिरको दर्शनार्थ आउनु हुन्थ्यो र शैलेश्वरी मन्दिरको अगाडी  मष्टमहाराजको मन्दिरको भित्र विश्राम कक्षमा बस्नु हुन्थ्यो। स्वामीज्यूले सुत्ने गरेको माटोको आशन अझैसम्म जस्ताको तस्तै छ। मेरो साथी भेषराज जोशी र म स्वमीज्यू कहाँ गई उहाँले भन्नु भएका ज्ञानगुनका कुरा श्रवण गथ्र्यौं। उहाँले मलाई कलाकार भनेर सम्बोधन गर्नु हुन्थ्यो, जुनवेला म कलाकार नै थिइनँ। स्वामी ज्यूको उक्त सम्बोधनले गर्दा नै माटोको मुर्ति बनाउने र कागजमा चित्र कोर्ने काम गर्न हौसिएँ।

२००४ साल अघिको कुरा हो हालको पद्मपब्लिक माध्यमिक विद्यालय स्थापना भएको थिएन। आधारभूत विद्यालय भन्ने थियो जहाँ भर्ना हुनका लागि दुई रुपैयाँ बुझाउनु पथ्र्यो। उनले भगवतीको चित्र बनाएर लगे। जुन चित्र हेरेर खुसी हुँदै शिक्षक लक्ष्मीभक्त श्रेष्ठले दुई रुपैया दिए। सोही पैसाले उनी आधारभूत स्कुलमा भर्ना भए र त्यही दिनदेखि चित्रकारीता सँगै मूर्ति बनाउने कामलाई पेशाको रुपमा अँगाले। तर, आपूmले गरेको कामको कहिल्यै मूल्य तोकेनन्। जसले जति दियो लिए। नदिदा पनि मतलब गरेनन्।

पुरा समाचार पढ्नुहोस्